Yesterday - the Beatles.
Zo maar een bekend voorbeeld. Maar eigenlijk is het met allemaal hetzelfde 'liedje':
De mooiste liedjes gaan over liefde-met-een-probleem. Een liefde die je verlaat, onbeantwoorde liefde, niet gevonden, onbereikbare liefde.
Ongetwijfeld zijn ze er wel – maar mij schieten geen liedjes te binnen over een stabiele, diepe liefde, die al jaren duurt. In de bijbel is het al niet anders. Het Hooglied is een vlammend lied op vurige liefde, maar ook daar grijpt het lied vooruit op een relatie die er nog moet komen. Het verlangen naar de relatie, dát wordt bezongen.
Waarom is dat? Het bezit van de zaak is het einde van het vermaak? Vallen alle relaties zo tegen, dat daar weinig meer aan te bezingen valt? Zijn stabiele relaties er alleen in verhitte dromen? Nee, echt niet. Gelukkige paren heb je jong en oud. Al zijn er in de meeste relaties best momenten waarop de doorns de aandacht vragen, de rozengeur van een hechte relatie bestaat gelukkig wel degelijk.
Er is een reden voor dat het verlangen naar de relatie meer bezongen wordt dan de relatie zelf: Liefde is de brandstof en motivatie om tot elkaar te komen. Liefde brengt je op de been, is de drijvende kracht om een brug te slaan. Om een relatie op te bouwen. Om tot gemeenschap te komen.
Is liefde dus alleen nuttig in die eerste fase? Om tot gemeenschap te komen? Is het daana voorbij, een gepasseerd station? Mooi, voor zolang het duurde, maar meer ook niet?
Zeker niet. Liefde is ook de vreugde in de relatie, de motivatie om elkaar te blijven zien. Liefde maakt dat je de ander zo blijft zien, dat die je kan blijven verrassen. Dat je niet op elkaar uitgekeken raakt, maar elkaar vasthoudt – door alles heen.
1 Korinthiërs 13 is het bekendste hoofdstuk over liefde uit de bijbel. Zo bekend, dat je er bij een bruiloft bijna niet meer over durft te beginnen. Is dit lied op de liefde dan toch het lied dat de gevonden liefde viert? Dat niet over het verlangen, maar over de vervulling van het verlangen gaat? Bij een bruiloft vier je immers dat de relatie tot stand komt. Vier je de liefde van binnenuit. Binnen een relatie is de ´klik´ al gevonden, de gevonden liefde het uitgangspunt. Verliefdheid en hormonen helpen dapper mee – op een bruiloft hoeft van de liefde geen probleem bezongen te worden.
Prachtig, maar natuurlijk niet de plek waar de liefde het meest met zijn spierballen kan rollen. De geliefden zijn al op de been gekomen, de brug is geslagen. De liefde hoeft niet te doven – ze mág niet doven – , maar wel op zijn lauweren rusten.
Nee, rustige liefde kan het onderwerp hier niet zijn. Daarvoor is de tekst te scherp, en het zou niet passen in de brief. Het hoofdstuk staat stevig in zijn eerste brief aan de gemeente van Korinthe. Paulus schrijft die gemeente een brief, om een helpende hand toe te steken. Want het gaat er helemaal niet goed. Vooral niet met de liefde! De eerste gemeenten, zoals Korinthe, worden ons vaak voorgehouden als voorbeeld: zo zou ons gemeenteleven eruit moeten zien. Wel, voor je dat aan een gemeente voorhoudt, zou ik toch eerst eens luisteren naar wat Paulus zoal als kritiek op hen heeft. In 1:11 klaagt Paulus over onenigheid in de gemeente. In 2:3 over jaloezie en ruzie. In 4:18 verzucht hij dat ze elkaar een grote mond geven. In 5:1 moet hij zelfs vaststellen dat er incest binnen de gemeente is, en dat de daders geen strobreed in de weg gelegd wordt. In 5:6 heten ze ondanks dat alles zelfvoldaan. Terwijl sommigen elkaar vooral bij de rechtbank spreken (6:1). En dan ben ik nog niet op de helft van de brief. Mag ik het zo zeggen: lesmateriaal over liefde en met elkaar omgaan lijken ze best te kunnen gebruiken, daar in Korinthe. Voor het dáár goedkomt, tussen die broeders en zusters... Als u voortaan dit hoofdstuk leest, denk dan nog eens aan de situatie van de eerste lezers.
Voor en na ons gedeelte spreekt Paulus over wat God geeft om de gemeente op te bouwen. Paulus is daar razend enthousiast over. Vooral in de letterlijke betekenis van 'geïnspireerd door / vervuld van God'. Gelukkig heeft hij toch ook oog voor de risico´s van die bijzondere gaven. Los van de liefde worden ze veren om mee te pronken, of wapens om elkaar mee te lijf te gaan. Van leiderschap tot tongentaal, van genezing tot zelfs dienstbaarheid: daaraan is in 2000 jaar niets veranderd. Zonder de liefde zijn Gods goede gaven aan de gemeente bedreigend in plaats van opbouwend. Om de bedorven verhoudingen te genezen, en om weer echt gemeenschap met elkaar te vinden, wijst Paulus de liefde als leerweg.
Laten we de tussenstand opmaken. Liefde is de brandstof en motivatie om bij elkaar te komen. Daarom is Paulus´ loflied op de liefde terecht betrokken op het huwelijk. Maar de liefde is ook de brandstof en motivatie om andere menselijke relaties te vormen. De mensen in Korinthe zijn in Jezus Christus met elkaar verbonden. Al zouden ze elkaar liever kwijt dan rijk zijn, in Christus zijn ze een. En daar kunnen ze dus maar beter aan werken. Hét gereedschap is de liefde, leerweg van de gemeenschap.
Dus ja, als ik het over liefde heb, dan gaat het over jouw stille liefde, waar je maar mee rondloopt zonder het uit te durven spreken. En ook over die broeder en zuster, waarvan je zo blij bent dat ze vanmorgen alweer niet in de dienst zijn, omdat je ze niet mag. Liefde is de kracht die de volgende 25 jaar van uw huwelijk nóg rijker kan maken dan de vorige. Liefde is de kracht waar Jezus uit putte om de gemeenschap van u en mij met God weer mogelijk te maken.
Neem even de tijd om dat door te laten dringen. Om te kiezen met welke relatie in het hoofd u verder luistert. Uw partner? Of die lastige buur? Je ouders? Een oude ruzie in de gemeente? Kortom: Welke relatie is bij u aan onderhoud en reparatie toe?
Liefde is de leerweg, waarin gemeenschap gevormd, hersteld en verdiept wordt. Vers 4 tot 7 vormen het hart van de tekst. Om te beginnen geduld. Zo. Dat mogen ze zich gezegd laten zijn, die heefhoofden in Korinthe! Elkaar tot in de rechtbank in de haren vliegen! De liefde is vol goedheid. Wacht even. Was mijn reactie wel zo vol goedheid? Of vind ik het fijn om een schuldige aan te kunnen wijzen? Wat is eigenlijk goed, als vertouwen beschadigd is? Wat een treurigheid, wat een teleurstelling, als je zo weinig veiligheid ervaart, dat je de burgerlijke rechter nodig hebt om er samen uit te komen. Zo ver moet je het toch niet laten komen?
De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. De praktijk in Korinthe anders wel. Rijken namen lekker luxe eten mee naar gezamenlijke maaltijden. Om het vervolgens zelf op te eten, waar armen bij zaten, met grote ogen en lege magen. En wij dan? Geen afgunst? Geen gepronk? Zeker de decemberfolders niet gezien, van de Mediamarkt en de Intertoys, van supermarkt en parfumerie? Paulus zegt dat onze liefde het zonder kan. Zonder jaloezie en zonder pronken. Sterker: dat jaloezie (als ze zelfs maar kíjken naar mijn lief...) niet uit liefde voortkomt. En pronken in het woordenboek van de liefde niet eens voorkomt. Hoe kan dat dan? Liefde is uit op gemeenschap met de ander. Zoekt de nabijheid. Afgunst is er om op een ander neer te kijken – en dus voor afstand. IJdel vertoon om boven anderen uit te steken – opnieuw voor afstand. Zelfgenoegzaamheid is al helemaal het tegendeel van liefde. Genoeg hebben aan jezelf is afstand willen houden van anderen. Een krachtig middel tegen gemeenschap.
De liefde is niet grof. Nee, de liefde niet. En ik?
De liefde is niet zelfzuchtig. Nee, zij niet.
De liefde laat zich niet boos maken, rekent het kwade niet aan. Nou, ik wel.
Weet je, ik begrijp heel goed dat liefde zo werkt. Grofheid en egoïsme brengen je niet bepaald nader tot de ander. Boosheid en verwijten helpen ook weinig. Dat snap ik wel, maar ik bak er zo weinig van. Waarom lukt het toch zo slecht?
Ik denk allereerst door angst. Want liefde maakt je kwetsbaar. Liefde is gemeenschap zoeken. Open zijn voor de ander. Een brug slaan naar de ander. Maar dat betekent ook: afgewezen kunnen worden. De ander kan je raken waar het pijn doet. Die brug haalt misschien de overkant niet, of ontmoet geen bruggenhoofd aan de overkant. Daar sta je dan, met een uitgestoken hand waar de ander aan voorbij loopt.
Dat weet Paulus ook wel. En in een gemeente waar zoveel grofheid, afstand en vuiligheid heerst, zal heel wat angst overwonnen moeten worden. En toch kan dat maar op een manier. Door de leerschool van de liefde. Oefenen. Kleine stapjes zetten. Als je zere plek aangeraakt wordt, de pijn voelen, verwerken – en je niet laten stoppen.
Vers 6 is zo´n praktische waarheid, waaraan je kunt werken: De liefde verheugt zich niet over het onrecht, maar vindt vreugde in de waarheid. Misschien is het de eerste keer zoeken, naar die vreugde. Maar als je de vreugde vindt, zul je de liefde zien groeien. En de afstand tot de ander zien slinken.
Alles verdraagt ze – ook die pijn.
Alles gelooft ze – maar vooral dat het toch nog goed kan komen
Alles hoopt ze.
Alles volhardt ze. Volharden verraadt hoe zwaar het wordt. Het is de taal van taaie strijd. Van wonden likken, en toch de wapens weer opnemen. Maar ditmaal geen wapens om de ander mee te raken, maar om af te rekenen met eigen angsten en teleurstellingen.
Liefde kan leuk zijn, of romantisch. Maar ook hard. Er kan moed voor nodig zijn. Ik denk aan een echtpaar dat het contact met hun zoon en schoondochter verloor. Ik heb als hun pastor iets van hun liefde gezien. Tranen, afwijzing, verwijten. Ze hebben gehoord dat er kleinkinderen kwamen, maar ze niet kunnen vasthouden. Niet mogen zien. Wat hebben ze zichzelf veel verweten. Het laatste jaar heeft hun liefde al wat bereikt. Gesprekken met hun zoon. Een keer zelfs met schoondochter erbij. Ze zijn er blij mee, maar ook dit jaar is vol van pijn. Want die gesprekken zijn niet allemaal gezellig. Elke ontmoeting is een overwinning, voor beide partijen. Want zo voelt het nog steeds: als partijen. En hun kleinkinderen hebben ze nog niet gesproken. De oudste is al ouder dan tien. En toch verdraagt de liefde de pijn, gelooft ze dat het goed kan komen. Volhardt ze. Elke keer weer.
Je moet kiezen om lief te hebben. Soms kiezen en blijven kiezen tot je er bij neer valt.
Waarom is de leerweg van de liefde toch zo´n harde leerschool? Omdat de liefde het laatste woord heeft. Omdat ze uiteindelijk alle weerstand zal overwinnen. De mens is uit juichende liefde gevormd, zagen we eerder. Want God wilde in gemeenschap met de mens van de aarde genieten. En die wil laat zich door niets stoppen.
I Johannes 3:16
Wat liefde is, hebben we geleerd van hem die zijn leven voor ons gegeven heeft. Daarom horen ook wij ons leven te geven voor onze broeders en zusters.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten