Schaakmat!

Een partij schaak win je door de koning ‘schaakmat’ te zetten.
En die koning, die draagt een kruisje op zijn kroon.

Schaakmat is een weergave van het Arabische ‘šah māt’, wat zoveel betekent als ‘de koning is dood’. Je kunt in schaak nog sjeik herkennen. En in ‘māt’ is het Hebreeuwse ‘moot’ te herkennen, dat dood betekent. Schaken heeft Perzische en Arabische wortels.
Maar het kruisje en de koningskroon, die zijn een verwijzing naar de christelijke, byzantijnse keizer.

En de loper, met zijn malle sleuf, is gemodelleerd op de helm van de kruisvaarders.

Zo bezien staat het schaakspel symbool voor de eeuwenoude strijd tussen Christendom en Islam. Ik stel me zo voor (nee, daar is geen enkel historisch bewijs voor) dat Richard I Leeuwenhart en Saladin, ergens in de tweede helft van de 12e eeuw, hun strijd niet alleen op het slagveld, maar ook achter het schaakbord uitvochten.

Nu denken wij allereerst aan de situatie in Syrië, de opkomst van IS, en aan de aanslagen op westerse doelen. Is het nog altijd vanwege de kruistochten? Het Westen, en christenen in het bijzonder, worden wel vaak als kruisvaarders aangeduid. Dus je zou het denken.

IS geeft een online propagandablaadje uit, en Alain Verheij diepte daaruit een artikel op met de titel ‘Why we hate you & why we fight you’. Hoewel daarin zes argumenten worden opgesomd, wordt vooral duidelijk gemaakt dat er maar twee zaken echt zwaar wegen.
1) Dat christenen de eenheid van Allah zouden loochenen.
2) Dat het Westen zich niet aan de Islam onderwerpt.

Op dat tweede punt heb ik niet veel in te brengen; het klopt dat ik er niet over peins me aan de Islam te onderwerpen, en dat zal inderdaad tot in lengte van dagen tussen christenen en moslims blijven staan.
Maar over de eenheid van de Heer, daar zou ik graag Jezus Zelf over aan het woord laten.

In Markus 12:28-34 zoekt een schriftgeleerde de confrontatie met Jezus. Hij vraagt in vers 28: ‘Wat is van alle geboden het belangrijkste gebod?’ Jezus antwoordt met de woorden van Deuteronomium 6:4. Het gebod dat de Joden dagelijks reciteren. De woorden die ze hun kinderen inprenten, op de deurpost schrijven, in hun gebedsriemen dragen: ‘Hoor Israël, de Heer onze God, de Heer is de enige! Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand met heel uw kracht’. Wat een eenvoudig antwoord: Recht uit het eerste van de tien geboden. Wat een voor de hand liggend antwoord: Dagelijks werd en wordt het door iedere vrome Jood opgezegd. Wat een krachtig antwoord: De Heer vraagt eenvoudigweg volledige toewijding, aan Hem alleen. Alle andere geboden komen daaruit voort.

Dat moet toch Goed Nieuws zijn in landen waar Islam christenen vervolgt en doodt Laat bij alle haat en geweld toch niet de voornaamste reden op een misverstand berusten! Luister toch wat Jezus, die jullie vervolgen, Zelf zegt over de eenheid van God.
Het is ook Goed Nieuws voor ons. Dat er echt niets of niemand anders is die onze eerbied waard is. Ook succes, loopbaan of zelfontplooiing niet. We hebben een Reformatie en een beeldenstorm nodig gehad om af te rekenen met aanbidding die verkeerd geadresseerd raakte. En met een kerk die over Maria spreekt als moeder Gods maken we ons tot vandaag toe wel kwetsbaar voor misverstanden.